Wat is geletterdheid?

Geletterdheid is het vermogen om geschreven taal te begrijpen en te gebruiken in het dagelijks leven. Het gaat niet alleen om kunnen lezen en schrijven, maar ook om begrijpen wat geschreven tekst betekent en hoe je het kunt toepassen.

Geletterdheid heeft verschillende aspecten die helpen bij het ontwikkelen van lees- en schrijfvaardigheden:

• Boekoriëntatie – Weten hoe een boek werkt, zoals de kaft, bladzijden en leesrichting.
• Verhaalbegrip – Begrijpen waar een verhaal over gaat en kunnen voorspellen wat er gebeurt.
• Functies van geschreven taal – Inzien dat taal een doel heeft, zoals informatie geven of een boodschap overbrengen.
• Relaties tussen gesproken en geschreven taal – Weten dat gesproken woorden opgeschreven kunnen worden en omgekeerd.
• Taalbewustzijn – Begrijpen dat taal uit woorden en klanken bestaat en hoe ze samen worden gebruikt.
• Alfabetisch principe – Weten dat letters klanken weergeven en samen woorden vormen.
• Functioneel schrijven en lezen – Schrijven en lezen toepassen in het dagelijks leven, zoals een briefje schrijven of een bord lezen.
• Technisch lezen en schrijven (start) – De eerste stap in het leren lezen en schrijven, zoals klanken herkennen en letters combineren.
• Technisch lezen en vervolg – Het verder ontwikkelen van vloeiend lezen en het begrijpen van teksten.
• Begrijpend lezen en schrijven – Teksten niet alleen lezen, maar ook de betekenis ervan begrijpen en analyseren.

Functionele geletterdheid

Functionele geletterdheid betekent dat iemand lezen en schrijven kan gebruiken in het dagelijks leven, zoals het begrijpen van een handleiding, het invullen van formulieren of het lezen van nieuwsberichten.

De 3 fases van geletterdheid met voorbeelden

1. Ontluikende geletterdheid (0-4 jaar)
   Kinderen maken op een speelse manier kennis met taal en boeken. Ze luisteren naar verhalen, ontdekken letters en zien dat geschreven taal betekenis heeft.
   Voorbeeld: Een peuter wijst naar een verkeersbord en zegt “Auto!”, omdat hij het symbool herkent.

2. Beginnende geletterdheid (4-7 jaar)
   Kinderen leren letters herkennen en klanken koppelen aan woorden. Ze zetten hun eerste stappen in lezen en schrijven en beginnen eenvoudige woorden en zinnen te begrijpen.
   Voorbeeld: Een kleuter herkent de letter M en zegt “Dat is van mama!” of schrijft zijn eigen naam voor het eerst.

3. Gevorderde geletterdheid (7+ jaar)
   Kinderen leren steeds beter vloeiend lezen en begrijpen teksten op een dieper niveau. Ze kunnen informatie uit teksten halen en gebruiken voor school of in het dagelijks leven.
   Voorbeeld: Een kind leest een boek over dino’s en kan na afloop uitleggen wat hij heeft geleerd.

Tussendoelen van geletterdheid met voorbeelden

• Boekoriëntatie – Weten hoe boeken werken en dat ze een boodschap overbrengen.
  Voorbeeld: Een kind begrijpt dat je een boek van links naar rechts leest en dat de plaatjes bij het verhaal horen.

• Verhaalbegrip – Een verhaal volgen en de opbouw begrijpen.
  Voorbeeld: Een kind kan vertellen hoe een sprookje begint, wat het probleem is en hoe het eindigt.

• Functies van geschreven taal – Inzien dat lezen en schrijven een doel hebben in de samenleving.
  Voorbeeld: Een kind snapt dat je een boodschappenlijstje schrijft om te onthouden wat je moet kopen.

• Relaties tussen gesproken en geschreven taal – Begrijpen dat gesproken taal kan worden opgeschreven.
  Voorbeeld: Een kleuter herkent zijn eigen naam op een deurhanger en zegt: “Dat ben ik!”.

• Taalbewustzijn – Weten dat taal is opgebouwd uit klanken, woorden en zinnen.
  Voorbeeld: Een kind speelt met rijmwoorden en zegt: “Maan, laan, staan!”.

• Alfabetisch principe – Snappen dat letters klanken weergeven en woorden vormen.
  Voorbeeld: Een kind leert dat het woord kat bestaat uit de letters k-a-t en dat je die klanken samen uitspreekt.

• Functioneel schrijven en lezen – Lezen en schrijven gebruiken in het dagelijks leven.
  Voorbeeld: Een kind schrijft een verjaardagskaart voor opa met “Gefeliciteerd!”.

• Technisch lezen en schrijven (start) – De basis van lezen en schrijven leren.
  Voorbeeld: Een kind oefent met het hakken en plakken van letters: b-oo-m → boom.

• Technisch lezen en vervolg – Vloeiend en vlot leren lezen.
  Voorbeeld: Een kind leest zelfstandig korte verhalen zonder te haperen.

• Begrijpend lezen en schrijven – Dieper begrip krijgen van teksten en wat ze betekenen.
  Voorbeeld: Een kind leest een informatieve tekst over het weer en kan uitleggen waarom het soms regent.

Begrippen

Wat is geletterdheid?

• Geletterdheid – Het vermogen om geschreven taal te begrijpen, te gebruiken en toe te passen in het dagelijks leven.

Aspecten van geletterdheid

• Boekoriëntatie – Weten hoe boeken werken, zoals de leesrichting, de kaft en bladzijden.
• Verhaalbegrip – Begrijpen hoe een verhaal is opgebouwd en wat de belangrijkste gebeurtenissen zijn.
• Functies van geschreven taal – Inzien dat geschreven taal verschillende doelen kan hebben, zoals informeren of communiceren.
• Relaties tussen gesproken en geschreven taal – Weten dat gesproken woorden kunnen worden opgeschreven en gelezen.
• Taalbewustzijn – Inzicht hebben in hoe taal is opgebouwd uit klanken, woorden en zinnen.
• Alfabetisch principe – Begrijpen dat letters klanken weergeven en samen woorden vormen.
• Functioneel schrijven en lezen – Schrijven en lezen toepassen in het dagelijks leven, zoals een briefje schrijven of een bord lezen.
• Technisch lezen en schrijven (start) – De basisvaardigheden leren om letters en woorden te herkennen en te schrijven.
• Technisch lezen en vervolg – Het ontwikkelen van vlot en vloeiend lezen.
• Begrijpend lezen en schrijven – Niet alleen teksten lezen, maar ook de betekenis ervan begrijpen en verwerken.

Functionele geletterdheid

• Functionele geletterdheid – Het kunnen lezen en schrijven om te functioneren in de samenleving, zoals het begrijpen van formulieren of instructies.

De 3 fases van geletterdheid

• Ontluikende geletterdheid (0-4 jaar) – De eerste kennismaking met taal door luisteren, kijken naar boeken en ontdekken dat geschreven taal betekenis heeft.
• Beginnende geletterdheid (4-7 jaar) – Kinderen leren letters herkennen, klanken koppelen en zetten hun eerste stappen in lezen en schrijven.
• Gevorderde geletterdheid (7+ jaar) – Kinderen ontwikkelen vloeiend lezen, begrijpen teksten beter en kunnen informatie uit geschreven taal halen.

Tussendoelen van geletterdheid

• Boekoriëntatie – Weten hoe boeken werken en hoe je ze gebruikt.
• Verhaalbegrip – Het begrijpen en navertellen van een verhaal.
• Functies van geschreven taal – Inzien dat geschreven taal een doel heeft in het dagelijks leven.
• Relaties tussen gesproken en geschreven taal – Weten dat je gesproken taal kunt opschrijven en omgekeerd.
• Taalbewustzijn – Inzicht in hoe taal is opgebouwd en hoe klanken, woorden en zinnen samenhangen.
• Alfabetisch principe – Begrijpen dat letters klanken weergeven en woorden vormen.
• Functioneel schrijven en lezen – Lezen en schrijven toepassen in het dagelijks leven.
• Technisch lezen en schrijven (start) – De basis van lezen en schrijven leren.
• Technisch lezen en vervolg – Het ontwikkelen van vloeiend en vlot lezen.
• Begrijpend lezen en schrijven – Het diepgaand begrijpen van teksten en de betekenis ervan verwerken.