6.1 Theorieën over het leerproces

Er zijn drie belangrijke theorieën over het leerproces bij het leren lezen: het bottom-up model, het top-down model en het interactieve model. Deze modellen beschrijven hoe kinderen informatie verwerken en betekenis geven aan tekst.

Bottom-up model

Het bottom-up model gaat ervan uit dat leren lezen begint bij het herkennen van losse letters en klanken, die vervolgens worden samengevoegd tot woorden en zinnen. De verwerking verloopt dus stap voor stap, van kleine eenheden naar het grotere geheel. Dit model benadrukt het belang van technische leesvaardigheden zoals klank-letterkoppeling en auditieve synthese.

Voorbeeld: Een kind leert eerst afzonderlijke letters zoals “b”, “o” en “m”, voegt ze samen tot “bom” en herkent daarna de betekenis van het woord.

Top-down model

Het top-down model stelt dat leren lezen begint bij betekenis en voorkennis. Kinderen gebruiken hun kennis van de wereld en de context van een tekst om woorden en zinnen te begrijpen. Ze herkennen woorden vaak in één keer en maken voorspellingen over de inhoud van een tekst.

Voorbeeld: Een kind dat een prentenboek bekijkt met een afbeelding van een boerderij, leest het woord “koe” sneller omdat het verwacht dat dit in de tekst voorkomt.

Interactieve model

Het interactieve model combineert elementen van zowel het bottom-up als het top-down model. Dit model stelt dat lezen een wisselwerking is tussen het herkennen van letters en klanken én het gebruiken van voorkennis en context. Zowel de details als het geheel spelen een rol bij het begrijpen van een tekst.

Voorbeeld: Een kind leest de zin “De kat zit op de …” en twijfelt bij het laatste woord. Het herkent de letters “m-a-t” en gebruikt tegelijkertijd de context om te voorspellen dat er “mat” staat.

Deze drie modellen laten zien dat leren lezen een complex proces is waarbij zowel technische vaardigheden als betekenisgeving een belangrijke rol spelen.

Begrippenlijst: Theorieën over het Leerproces

• Bottom-up model – Een leesmodel waarbij het leren lezen begint bij het herkennen van letters en klanken, die vervolgens worden samengevoegd tot woorden en zinnen.
• Top-down model – Een leesmodel waarbij het leren lezen start vanuit betekenis en voorkennis, waarbij de context en voorspellingen helpen bij het herkennen van woorden.
• Interactief model – Een leesmodel dat zowel elementen van het bottom-up als het top-down model combineert, waarbij zowel klankherkenning als context een rol spelen.